महाराष्ट्राचे दुर्गवैभव :संक्षिप्त इतिहास व महत्व भाग 2

महाराष्ट्राचे दुर्गवैभव :संक्षिप्त इतिहास व महत्व

भाग 2

लेखनसिमा.

श्री शिवसेवेशी तत्पर तुषार भोर निरंतर. अध्यक्ष सखा सह्याद्री गिर्यारोहक पुणे.

महाराष्ट्राच्या पूर्व भागात डेक्कन ट्रॅप जिथे संपतो तिथेच गोंडवनाचा भाग सुरू होतो. गडचिरोली, भंडारा, नागपूर, चंद्रपूर, वर्धा ही पूर्वेकडील जिल्हे यांत येतात आणि आणि याच भागावर गोंड घराण्यातील दोन शासकांनी राज्य केले.हे राज्य साधारण 18 व्या शतकाच्या मध्यापर्यंत हे राज्य होते. त्यांपैकी छिंदवाडा जिल्ह्यातील देवगड चे गोंड आणि चंद्रपूर चे गोंड राजे.

त्यानंतर यादवांनी आपले महाराष्ट्रभर राज्य पसरवून संभाजीनगर येथील देवगिरी ह्या किल्ल्याला राजधानी चा मान दिला, यादवांच्या काळात सुद्धा महाराष्ट्रात धार्मिक आणि आर्थिक स्थैर्य नांदत होते. परंतु काळाचा आघात इतका जबरदस्त होता कि ह्या महाराष्ट्र भूमीवर प्रथम पाऊल परकीय राजवटीचे पडले ते म्हणजे अल्लाउद्दीन खिलजीच्या रूपात आणि त्यानंतर महाराष्ट्रात बहमनी राजवटीचा उदय झाला.

यातूनच पाच नव्या शाह्या या देवभूमीत उभ्या राहिल्या:

1)नगरची निजामशाही

2)विजापूरची आदिलशाही

3)बीदरची बरीदशाही

4)वऱ्हाडची इमादशाही

आणि

5)खानदेशची फारुखशाही.

पण ह्या सर्वांना आणि समस्त पातशाह्यांना पुरून उरणारे आले ते मराठे!

छत्रपती शिवाजी महाराजांनी रायरेश्वराच्या पिंडीसमोर शपथ घेऊन सह्याद्रीच्या मावळखोरीत राहणाऱ्या मावळ्यांना "हे राज्य व्हावे ये तो श्रींची इच्छा " हा मंत्र देऊन एका जहागिरीचे रूपांतर एकसंध स्वराज्यात केले.

तर अशा प्रकारे एत्तदेशीय स्वकीयांनी तर या महाराष्ट्र भूमीवर राज्य केलेच परंतु परकीयांनी सुद्धा राज्य केले. यथावकाश आपल्या गरजेनुसार किल्ले सुद्धा बांधले अगदी व्यापारासाठी भारतात आलेले इंग्रज, डच, पोर्तुगीज यांनी सुद्धा गरजेनुसार आपल्या सोयीने सुरुवातीला व्यापारासाठी नंतर सत्ता प्रस्थापित करण्यासाठी किल्ले बांधले. यांत पोर्तुगीजांनी बांधलेले वसई, रेवदंडा, माहिमचा किल्ला, कोर्लई यांसारखे तर इंग्रजांनी सेंट जॉर्ज फोर्ट यासारखे लहान मोठे किल्ले बघायला मिळतात.

मुस्लिम पातशाहाच्या पदरी नोकरीसाठी आलेले आफ्रिकन, अबेसिनियन (त्यांस हबशी सुद्धा म्हणतात).

त्यांपैकी सिद्दी समाजाच्या लोकांनी सुद्धा जंजिरा, उंदेरी यांसारखे भारताच्या पश्चिम किनारपट्टीवर किल्ले बांधून महाराष्ट्राच्या इतिहासात भर घातली आहे. म्हणून तर महाराष्ट्रा इतकी नाविन्यता किंवा किल्ले बांधणीतली भिन्नता जगाच्या पाठीवर कुठेच मिळत नाही.